De langspeelplaat is weer in.

Van wasrol, 78 toerenplaat, langspeelplaat en muziekcassette, Cd naar streaming. Muziek luisteren is altijd prettig geweest maar de opslag en hoe we er aan kwamen verschilde door de tijd. Alle mediasoorten hebben voor en nadelen.
Vanaf de jaren 50 tot 90 van de vorige eeuw was de langspeelplaat 'de' favoriet'. De muziekwereld was booming en een veelvoud van artiesten zetten hun muziek op deze plaat. 'HiFi' apparatuur kende een hoge kwaliteit.

In de jaren 80 kwam de digitale opslag; de compactdisk. Toen een summum van kwaliteit, dacht men. Problemen met stof en kleine krasjes waren verleden tijd. De eerste spelers klonken wel erg hard en scherp. Er moest nog veel gesleuteld worden aan de spelers. Pas na de 1990 was het beter. Later moest de compactdisk terrein verliezen aan de streamingdiensten.
Maar is al dat digitale wel zo fijn? Digitaal blijft een kwestie van énen en nullen? En hoe zit het met de kwaliteit? Als je goeie kwaliteit wilt hebben zullen de bestanden erg groot moeten zijn. Hoe transporteren we dat via internet?

Je ziet momenteel weer een behoefte naar de oude langspeelplaat. Vinyl wordt het nu genoemd. Hoe komt dat toch? Daar zijn een paar redenen voor.

1 Nostalgie
Het luisteren naar een elpee doet ons weer denken aan vroeger. Het leven was minder gecompliceerd en de meeste van ons waren jong en zonder zorgen. Je wilde de muziek al lange tijd hebben dus was het leuk om dan eindelijk naar de platenwinkel te gaan. Daar kon je door de platenbakken snuffelen en dan thuis op je gemak naar de muziek luisteren. Er ging dus een heel ritueel aan vooraf voordat je naar de muziek luisterde en dat gaf charme. Nu is het klik klik klik en hoor je het al. Ook luisteren met de hoes van je elpee in je handen voelde fijn en je was meer betrokken. Je had het fysiek in je handen. Je kon niet alleen luisteren maar ook kijken, lezen, voelen, zelfs ruiken.

2 Kwaliteit
Muziek wordt opgeslagen op een medium. De producenten houden dan rekening met de opname en bewerking. Op welk medium gaat het afgespeeld worden. Dat verschilt. De opnames voor een elpee zullen anders bewerkt zijn dan opnames waarvan bedoeld is dat deze via streaming of cd beluisterd gaat worden. Dit is volgens mij dan ook de reden dan een elpee uit de jaren 60 van de Beatles beter klinkt dan een CD. Anders om geldt het natuurlijk ook. Muziek dat nu opgenomen is voor digitale media zal beter klinken van een CD of goeie streamingdienst. Als dezelfde muziek uitgebracht is op een vers geperste elpee zal deze misschien toch anders klinken.
Mijn advies is dan ook, kijk even uit welke periode de muziek is en koop aan de hand daarvan een elpee, cd of luister het via streaming. Je hoort vinylfans zeggen dat een elpee warmer klinkt. Misschien ligt de oorzaak hier.
Voor de meeste streamingdiensten, zeker degene die gratis zijn, blijft wel gelden dat de kwaliteit geknepen wordt, eenvoudig weg om de bestanden zo klein mogelijk te houden om over internet te transporten. Sorry voor Spotify, Apple enzovoort.

3 Verzameling
Het staat leuk in de kast. Het is tastbaar en je kan lekker snuffelen in je eigen collectie. De elpees zijn je eigendom dus de muziek is van jezelf. Ook is het een sport om juist die ene plaat te hebben die zo weinig voorkomt of toen zo populair was.

4 Apparatuur
Een elpee draai je op goeie apparatuur af. Op een goeie platenspeler, versterker en luidsprekers klinkt het natuurlijk altijd veel beter.
Nu kun je wel een streamingontvanger tussen internet en je versterker zetten dan klinkt Spotify ook wel heel anders maar de meeste mensen zitten de rommelen met een telefoon en oortjes of iets dergelijks. Sorry. Een telefoon is om te bellen en niet om muziek te luisteren.

De langspeelplaat dus.

Wat hebben we nodig? Antwoord: Een goeie draaitafel, versterker en luidsprekers. Punt.
En dan: Hoe komen we er aan?

• Nu kun je naar de winkel rennen en daar veel geld uitgeven. De mediamarkt heeft genoeg. De versterkers en luidsprekers van tegenwoordig zijn prima maar de kwaliteit van draaitafels en zeker van de elementen zijn twijfelachtig. Zeker in vergelijking met de apparatuur die in de vorige eeuw beschikbaar was. Of je moet heel veel geld uit willen geven. De platenspelerfabrikant maakt tegenwoordig veel modellen voor de nostalgie-liefhebber het ziet er leuk retro uit maar om de prijs te drukken wordt er op kwaliteit ingeboet.
• Een andere optie is tweedehands. Op Marktplaats en in kringloopwinkels is veel te vinden. Het is even zoeken maar voor niet al te veel geld haal je de mooiste apparatuur in huis. Meestal zul je iets aan de draaitafel moeten doen maar je hoeft geen technicus te zijn om deze weer goed te krijgen. Je kunt weer volop onderdelen krijgen voor de beste elementen en draaitafels uit die tijd.
  Een tip voor de draaitafel: kijk eens of de draaitafel dwarsdrukcompensatie heeft. Meestal heb je dan een kwalitatief goede speler. Neem voor een element een element met een elliptische naald.
• Kijk eens op zolder. Misschien is er een goeie draaitafel een aantal jaren geleden daar naar toe verbannen met het idee dat het toch uit de tijd was.

Zoals gezegd, de draaitafel, een elliptische naald en dwarsdrukcompensatie/anti-skating. Voor de naald zul je internet even moeten raadplegen. Om de dwarsdrukcompensatie te herkennen kijk je even naast de arm. Daar zit meestal de knop om het in te stellen. Sommige spelers hebben aan de arm een zeer klein gewichtje aan een zeer dun nylon koordje. In Duitsland werden hele goeie producten gemaakt maar in Nederland ook. Goeie spelers zijn de Dual, de Philips 312 en de Thorens zoals hier boven zijn afgebeeld. Een Shure of Ortofon element behoorden bij de top.
Let wel even op of je versterker een Phono ingang heeft. Zo niet dan moet er een phono-voorversterker tussen de speler en versterker. Deze zijn ook niet al te duur. En meestal zit er aan een goeie draaitafel een aardedraad. Verbindt deze met je versterker of voorversterker om brom te voorkomen.

Tweedehands draaitafel? Even klussen!
Eenmaal een tweedehands draaitafel aangeschaft raad ik je aan direct de naald te vervangen. Je weet immers nooit hoelang de naald al gebruikt is. Een versleten naald kan je platen ernstig beschadigen. Het is te laat als je hoort. Deze naalden kun je bij menig internetbedrijf kopen.
Ook handig is om de aandrijfriem te vervangen. De meeste spelers hebben er één. Door de jaren heen vergaat rubber en wordt de riem slap en glad. Als je de riem vervangt kan de platenspeler weer jaren mee. In de afbeelding hiernaast zie je de riem zitten tussen de grote schijf en koperen aandrijfas van de motor. Deze riem houdt ook voor een groot deel rumble en jutter tegen. Een verse riem is dus altijd aan te bevelen.
Om een naald of riem te vervangen kun je op Youtube meestal instructiefilmpjes vinden hoe je dat moet doen. Zoek op merk en type draaitafel en je krijgt de filmpjes al. Een stofkap met krasjes moet je niet met schuurpapier behandelen. Meestal kun je de kap eenvoudig opknappen met een cleaner die je ook voor autolak gebruikt.
Een voorversterker die het prima doet heb je al voor 25 euro. Een nieuwe naald is rond de 50 euro en een riem 15. Zo heb je voor nog geen 100 euro erbij een goeie draaitafel die toen goudgeld kostte.
Beneden aan deze pagina staan handige links.

Een tweedehands elpee schoonmaken.
Stof is een grote vijand van de elpee. Kraakjes en geklik zijn snel te horen. De groeven zitten dan vol stof. Als je in de veronderstelling bent dat jouw huis niet stoffig is heb je het mis. Kijk maar als de zon in de kamer schijnt.
Hoe maak je een plaat schoon? De elpee is van Vinyl. Dat kan best wel iets hebben maar een nagel of ander scherp voorwerp is funest.
Pak twee schone vezelvrije keukendoekjes, bv. van de Action of Blokker, twee theedoeken om de plaat op te leggen en afwasmiddel. Geen afwas middel met citroen ivm zuur. Gewone groene Dreft werkt uitsteken. Om na te bewerken kun je nog een brillendoekje gebruiken.
Leg de plaat op een theedoek op een vlak oppervlak zoals een tafel of aanrechtblad. Sop aan beide kanten het zwarte vinyl lekker af met een vezelvrije doek met Dreft en koud kraanwater. Sop met de groeven mee en terug. Doe ook de randen (de inloop groef) goed. Soms zie je het sop gewoon bruin worden zoveel stof zit er op de plaat. Enige druk kun je best wel uitoefenen dat is geen probleem. Voorkom water op het etiket. Een druppeltje is geen ramp maar het moet niet helemaal nat worden. Was het sop er af met de andere natte doek tot je geen schuim meer ziet. Spoel desnoods deze doek een paar keer uit. Als het sop er af is kun je de plaat op de andere theedoek leggen. Sommige mensen laten de platen dan rechtop drogen maar ik neem meestal een brillendoekje en wrijf hem nog voorzichtig droog. Wrijf en sop altijd met de groeven mee en zorg er voor dat je de plaat niet met een nagel of ring kan beschadigen. Vervang de binnenhoes als deze beschadigd is.
Vrijwel alle stof en vet is nu weg. De plaat zal nu veel beter klinken.

Tips om een elpee te bewaren en vast te pakken.

• Bewaar een elpee recht op. Liggend trekken ze na verloop van tijd krom.
• Veel mensen doen de opening van de binnenhoes aan de zelfde kant als de opening van de buitenhoes. De elpee kun je dan makkelijk uit de hoes halen. Maar hierdoor wordt de plaat sneller stoffig. Zet de opening van de binnenhoes altijd naar de bovenkant en schuif hem dan in de buitenhoes. De elpee is dan meer stofdicht opgeborgen.
• Als de binnenhoes beschadigd is kun je nieuwe binnenhoezen kopen voor nog geen 20 cent per stuk.
• Met eenvoudige knutsellijm kun je eventueel de randen van buitenhoes die losgeraakt zijn vastplakken.
• Een elpee vastpakken? Blijf met je vingers van de groeven af. Pak een elpee aan de randen vast of laat hem rusten op je hand met je vingers op het etiket en je duim of muis van je hand tegen de zijkant.
• Draai een elpee met de stofkap dicht en berg hem direct na het spelen in de hoes weer op.

Hier zijn nog wat handige links maar met een beetje slim Googlen kom je ook veel te weten.

• Bobsvinyl elpee webwinkel.
• De Groeverij elpee webwinkel maar ook gevestigd in Houten.
• Pickupnaalden.com webwinkel voor naalden en andere onderdelen.
• Walvis webwinkel voor platenhoezen
• Conrad webwinkel voor oa voorversterkers
• Instructiefilmpje op Youtube

Ik wens je veel luisterplezier.